آسیب به اعصاب محیطی در اثر شیمی درمانی
شیمی درمانی یکی از روش های درمان سرطان در قدم های اولیه می باشد که می تواند بر سلول های سرطانی غلبه کرده و سبب از بین رفتن تومورهای بدخیم شود. شیمی درمانی با وجود تاثیرات قابل توجهی که در درمان سرطان دارد می تواند عوارضی داشته باشد که بعضا برخی از آن ها برای بیماران دردسرساز و ناراحت کننده می باشد یکی از این عوارض شیمی درمانی ، نوروپاتی محیطی یا همان آسیب به اعصاب محیطی بدن می باشد. بسیاری از بیماران در خلال شیمی درمانی از عوارضی شکایت می کنند که یکی از آن ها از بین رفتن حس دست ها و پاها می باشد. ناتوانی در گرفتن اشیا، عدم تشخیص سرما و گرما ، احساس گزگز در دست ها و پاها همگی می توانند از عوارض شیمی درمانی و آسیب به اعصاب محیطی بدن باشند. ما دراین مقاله قصد داریم به بررسی آسیب به اعصاب محیطی بدن در اثر شیمی درمانی بپردازیم تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
علائم آسیب به اعصاب محیطی در شیمی درمانی
علائم نوروپاتی محیطی وابسته به عصب درگیر می باشد. در همه بیماران یکسان نبوده و ممکن است هر بیماری یک یا چند علائم را داشته باشد. به طور کلی علائم آسیب به اعصاب محیطی در اثر شیمی درمانی را می توان به شرح زیر تفسیر کرد:
- دردی که ممکن است گاهی به صورت تیر کشیدن رخ دهد و گاهی در تمام بدن گسترش یابد.
- احساس سوزن سوزن شدن دست ها و حس شوک یا برق در انتهای انگشتان
- از دست حس که می تواند با عدم لمس اشیا و یا ناتوانی در تشخیص گرما و سرما باشد.
- افتادن یا عدم تعادل در هنگام راه رفتن.
- حساس شدن به لمس یا فشار
- کاهش و از دست دادن عضلات
- ضعف های عضلانی
- مشکل بلع
- یبوست
- درد هنگام ادرار
آسیب به اعصاب محیطی در اثر شیمی درمانی می تواند بر توانایی فرد در انجام فعالیت های روزانه تاثیر بگذارد. به عنوان مثال خیلی از بیمارانی که در اثر شیمی درمانی دچار نوروپاتی محیطی شده اند از علائمی با عنوان ناتوانی در بستن دکمه های پیراهن ، برداشتن اشیای کوچک مانند یک سکه شکایت می کنند. اگر آسیب خیلی جدی باشد ممکن است با علائم جدی تر مانند تغییر ضربان قلب ، تغییر فشار خون ، مشکلات تنفسی و یا حتی فلج و نارسایی اندام ها را به همراه داشته باشد. علائمی که در این بخش به آن ها اشاره شد می تواند در اثر سایر درمان های سرطان نظیر پرتودرمانی و سرطان سلول های پلاسما ( مولتیپل میلوما ) نیز رخ دهد.
از بین رفتن حس دست ها و پاها در اثر شیمی درمانی
داروهای شیمی درمانی در سراسر بدن گسترش می یابند. برخی از داروهای شیمی درمانی بسته به نوع سرطان ممکن است به اعصاب مختلف بدن آسیب برسانند. بیشتر این آسیب در دورترین فاصله از سر رخ می دهند. به عنوان مثال ابتدا انگشتان دست سپس مچ پا و انگشتان پا را درگیر می کنند. به همین ترتیب می توانند به بازوها و سایر قسمت های دست ها برسند. از بین رفتن حس دست ها و پاها در هر دو سمت بدن رخ می دهد. نام دیگر این عارضه انتشار دستکش جورابی می باشد. این علائم می توانند در هر زمانی بعد از شروع درمان بروز پیدا کنند و در طی درمان بیشتر شوند. در فهرست زیر برخی داروهای شیمی درمانی که می توانند سبب از بین رفتن حس های بدن شوند به شرح زیر می باشند:
داروهای شیمی درمانی در سراسر بدن گسترش می یابند. برخی از داروهای شیمی درمانی بسته به نوع سرطان ممکن است به اعصاب مختلف بدن آسیب برسانند. بیشتر این آسیب در دورترین فاصله از سر رخ می دهند. به عنوان مثال ابتدا انگشتان دست سپس مچ پا و انگشتان پا را درگیر می کنند. به همین ترتیب می توانند به بازوها و سایر قسمت های دست ها برسند. از بین رفتن حس دست ها و پاها در هر دو سمت بدن رخ می دهد. نام دیگر این عارضه انتشار دستکش جورابی می باشد. این علائم می توانند در هر زمانی بعد از شروع درمان بروز پیدا کنند و در طی درمان بیشتر شوند. در فهرست زیر برخی داروهای شیمی درمانی که می توانند سبب از بین رفتن حس های بدن شوند به شرح زیر می باشند:
Platinums: cisplatin, carboplatin, and oxaliplatin
Taxanes: paclitaxel (Taxol), docetaxel (Taxotere), cabazitaxel
Epothilones: ixabepilone (Ixempra)
Plant alkaloids: vinblastine, vincristine, vinorelbine, etoposide (VP-16)
Thalidomide (Thalomid), lenalidomide (Revlimid), pomalidomide (Pomalyst)
Bortezomib (Velcade) and carfilzomib
Eribulin
آسیب های وارد شده بر اعصاب محیطی به عوامل بسیاری وابسته هستند که برخی از آنها به شرح زیر می باشد:
- سن بیمار
- سابقه بیماری هایی مانند دیابت
- سایر داروهایی که مصرف می کنید
- نوع داروی شیمی درمانی
- سابقه خانوادگی نوروپاتی
- دوز داروی شیمی درمانی
در ویدیوی زیر نحوه تاثیرگذاری شیمی درمانی بر بدن را مشاهده می کنیم
پیشگیری و کنترل آسیب به اعصاب محیطی در شیمی درمانی
به دلیل اینکه این موضوع برای برخی بیماران ناخوشایند و دردسرساز می شود بهترین دکتر درمان سرطان در تهران معمولا تمهیداتی می اندیشد تا عوارض داروها برای بیماران قابل تحمل تر باشند. به عنوان مثال بجای تزریق دوز بالای شیمی درمانی در هفته ، دوزهای کمتری در ۳ بار در هفته تجویز می شود. هم چنین بنا به صلاح دید پزشک شیمی درمانی به صورت یک تزریق بی وقفه به آهستگی در طی چند روز به بیمار تجویز می شود.
برخی پزشکان تکنیک توقف و ادامه درمان را به کار می گیرند. در این تکنیک، شیمی درمانی بیمار تا زمانی که بی حس اعصاب به سطح خاصی برسد ادامه می یابد. سپس تا بهبود این علائم و یا رشد دوباره سرطان دارو متوقف می شود. هنگامی که علائم بهبود یافت و سلول های سرطانی دوباره سر و کله شان پیدا شد پزشک ادامه درمان را شروع می کند. البته ادامه درمان در بیشتر موارد با دوز پایین تر همراه می باشد.
